uitgraafden en boven verwerkten144. Ook waren er onder de tempel vele smeltplaatsen en gewelven. Ik voor mij heb in de tempel nooit een geschikte plaats kunnen vinden om goed te bidden. Alles was er kolossaal dik, sterk en hoog. De vele binnenhoven zijn wel ruim, maar toch ook weer eng en duister, daar ze in beslag genomen zijn door allerlei toerustingen en gestoelten (banken en verhogen), en als dat alles met volk gevuld is, wekt het in mij een zekere huivering en ik voel mij echt beklemd tussen die dikke, hoge muren en zuilen145. Ook het onophoudelijk slachten en het vele bloed maakt een akelige indruk op mij, laat het dan ook waar zijn dat de orde en zindelijkheid waarmee dat werk verricht wordt, alle beschrijving te boven gaat. Ik geloof dat ik sedert lang alle gebouwen, wegen, trappen en gangen niet zo duidelijk gezien heb als vandaag; het is echter te veel om alles nauwkeurig te kunnen beschrijven. 144 Ertsmijn. – De steengroeven in of onder de heuvel Bezeta verlengen zich met gangen (800 m ver) tot diep in de Tempelberg (D.B. Carr., k. 320). Die gangen zijn geen eigenlijke steengroeven, het zijn dus die mijnen waar men speciale aarde uit graafde. Dit is misschien het begin geweest van de vele gangen, soms vrij breed, en zalen of gewelven die in de Tempelberg zijn. Zie wat daarover reeds gezegd is in fasc. 1, nr. 28, voetnoot 57. 145 Gehinderd door de geweldige zuilen, enz. – Een toerist beschrijft dezelfde indruk die hij in Egypte onderging bij het bezichtigen van een oude tempel te Karnak: “Op een oppervlak van 103 m bij 52 m staan 134 kolommen, die door hun groot getal de ruimte dooddrukken ... De sfeer is zo beklemmend dat je lichter ademt, als een dwarsgang even uitzicht biedt op de wereld … Voorbij die uitgang wordt je opnieuw bevangen door een gevoel van ontzaglijke eenzaamheid.” Fascikel 2 248