klimmen en kronkelen van de wegen, de schijnbare nabijheid van

verwijderde hoge bergen en diepe valleien. Hoe bedrieglijk dit is, weet

iedereen. In nr. 308 maken wij hierop een belangrijke bemerking.

Op haar schatting heeft invloed het vlugger of langzamer gaan van

Jezus, die dan ook minder of meer tijd aan het afleggen van een afstand

besteedt. Ook hierop steunt K. soms om afstanden te bepalen. In nr.

411 legt zij deze bekentenis af: “Omdat de wegen in Palestina zo krom

door de dalen lopen en de mensen nu eens volgens het gaan te voet,

dan weer volgens de aanblik die men er op heeft vanop de bergen, de

afstanden tussen de plaatsen schatten, komen hun opgaven zelden

overeen.”

Wanneer wij tussen haakjes een verbetering plaatsen of op eigen hand

een afstand aanduiden, is dit altijd de op de kaart gemeten afstand, dus

in rechte lijn, en feitelijk is dit geen enkele keer de juiste afstand, vooral

niet voor een bergland zoals Palestina. Toch vindt men bij K. enkele

keren een totaal foutieve afstand, het gevolg zonder twijfel van een

momenteel ‘verkeerd ophebben’.

11.

Inzake waterlopen heeft zij geen klaar inzicht; haar beschrijvingen zijn

eerder raadsels; zij vertelt eens van een meer, waarvan ze niet wist of de

rivieren er in of er uitvloeiden. (Vie, II, 197). Zulke onzekerheid of

verwarring in rivierbeschrijvingen had Brentano reeds opgemerkt; bij nr.

520 zegt hij in nota:

“Het schijnt dat zij inzake waterlopen geen helder inzicht had.” Dus

zullen wij zulke passages niet proberen te verklaren, maar zonder ze te

verstaan, er over heenstappen.

12.

In alle vroegere uitgaven van K.‘s boeken zijn de datums onopvallend en

zonder reliëf aangebracht. Deze zullen wij integendeel goed doen

uitkomen, niet alleen de loutere datums, maar ook de sabbatten, de

nieuwe maan feesten (N.M.) en andere bijzondere feesten in het jaar.

Bij de Joden was de nieuwe maan, zodra ze gezien was, de eerste dag

van de maand; zij hadden maan maanden. Na drie of vier jaren moesten

zij bij de 12e maand Adar een dertiende maand voegen: Ve adar. De

maanden telden om de beurt 30 en 29 dagen, maar het geval kon zich

Fascikel 9