bloedbesprenkelingen en bewierokingen. (Op dit alles kan hier niet ingegaan worden; de beschrijving ervan vindt men in Lev. 16, 1-34; 23, 26-32; 25, 9; Ex. 30, 10; Num. 29, 7-11). Ik heb ook de zoenbok gezien en hoe over twee bokken het lot geworpen werd (cfr. fasc. 17, nr. 717). De ene werd geslachtofferd, de andere de woestijn ingedreven met aan zijn staart iets gebonden, waarin, naar ik meen, vuur was. In de woestijn stortte hij van schrik in een afgrond. In deze woestijn (van Jericho), die achter de Olijfberg en Betanië begint, is ook David eens gegaan (II Sam. 16, 1-14). De hogepriester (Annas) te Jeruzalem was heden geweldig terneergeslagen en in de war; hij wenste dat een ander in zijn plaats het hogepriesterambt waarnemen zou; hij betrad vol angst het allerheiligste, na met aandrang het volk gesmeekt te hebben voor hem te willen bidden; het volk meende daarom dat hij een zonde op zijn geweten had en het was vol kommer dat hem een ongeluk in het allerheiligste mocht overkomen. Hij voelde inderdaad zijn geweten bezwaard, omdat hij medeplichtig was aan de moord op Zakarias, de vader van Joannes de Doper; zijn zonde woekerde en werkte door in zijn schoonzoon, die Jezus veroordeelde. Het was niet de hogepriester Kaïfas, maar, meen ik, zijn schoonvader Annas362. 362 Dat Annas, anderhalf jaar vóór Christus’ veroordeling door Kaïfas, het hogepriesterambt bekleedde, hierin kan K. gelijk hebben. Men weet niet met zekerheid hoe de verhouding was van de twee hogepriesters tot elkaar en tot het hogepriesterambt, of zij elk een rol in de uitoefening van het ambt te vervullen hadden, dan of zij het om de beurt uitoefenden. Joannes de Doper begon, volgens Lk. 3, 1-2, zijn predikambt onder het hogepriesterschap van Annas en Kaïfas; in het Grieks staat er: ‘onder de hogepriester Annas en Kaïfas’. Voor deze uitdrukking hebben de exegeten nog geen bevredigende verklaring gevonden. Fascikel 18 1256