gruwelen die zijzelf van hun valse goden vertelden (cfr. Jes. 44, 9-20). Voorts sprak Hij over enige bepaalde goden in het bijzonder, en Hij beantwoordde zelf de vragen die Hij in zijn rede stelde: “Wie is dan die god? wie is deze? en wie is zijn vader?” en Hij toonde de verwarring aan van hun families, van hun afstamming en hoe, wat zij van hen tot hun eer vertelden, louter schandelijkheden waren. Hij wees hun op de miserabele, onsamenhangende verwarring van heel hun mythologie of godenleer en beklemtoonde met nadruk dat zulke gruwelen niet thuis konden horen in het Rijk van God, maar wel in dat van satan, de vader van de leugentaal. Eindelijk sprak Hij van de talrijke tegenstrijdige betekenissen van die goden en Hij loste ze op (und löste sie auf)688. Hoe streng en onverbloemd en duidelijk Jezus ook sprak, was zijn onderricht toch zeer aangenaam en leerrijk voor zijn toehoorders; het bracht hun lumineuze, verrassende 688 Dit betekent wellicht: Hij wees de valsheid van die betekenissen aan, maar wij menen eerder te doen te hebben met een onnauwkeurige weergave van Jezus’ woorden door K. of Brentano. Op grond van verdere passages (nr. 1272, midden en 1299), menen wij dat hier gezegd had moeten zijn: “Hij sprak van de tegenstrijdige betekenissen, waartoe zij hun goden wilden herleiden, b.v. tot natuurkrachten, zoals de vruchtbaarheid, het leven, de dood, het herleven in de lente, enz.” Zij wilden hun goden waaraan zij niet meer geloofden, in betekenissen oplossen, (Er löste sie auf) om er zich mee te kunnen verzoenen. Dit was een stroming onder de filosofen in Jezus’ tijd, zoals wij door Eusebius en Filo weten. Fascikel 25 2454