slangen, de grootste verscheidenheid van wormen en giftige dieren, met bloed en afschuwelijkheden van alle aard. Alle dingen in ieder van die tuinen hadden een innerlijke (uit hun wezen voortvloeiende) samenhang en stonden in verhouding tot elkaar op een wijze die niets dan boosheid, gruwel, smart, zonde, nacht en verblindheid voortbracht. Maar hoe meer ik elke bijzonderheid in die sferen (tuinen) bezag, des te meer kwam ikzelf binnen in die ruimte, en ik onderscheidde nog nauwelijks haar grenzen of omtrek. Ik zag eindelijk binnen de sferen kleine gestalten, vervolgens mensen, die spoedig een samenhangend, georganiseerd rijk vormden, vol leven en bedrijvigheid. Die tuinen waren nu verscheidene kringen geworden, vol activiteit. 1660. Als het tafereel deze graad van ontwikkeling bereikt had, hingen de kring- of sfeerknopen niet meer in de lucht, maar dit alles was de gehele wereld zelf. Ik zag ook verlichte kringen, omtrekken of tuinen, die de tegenhangers van de donkere waren en die hun werking bestreden, het kwaad weerhielden of onderbraken, maar ik zag er geen duidelijke bijzonderheden van, tenzij daar, waar ik personen uit deze verlichte kringen in de donkere zag overgaan. Toen ik de kringen reeds als werelden vol mensen zag, waren de bronnen die ik in het begin als waterputten vol vreselijke dieren gezien had, als kerken van de duisternis geworden. Ik zag in de onderste, donkerste kring (a) een werkelijke, gruwelijke duivelsdienst. Alles was er donker en afgrijselijk. In plaats van een altaar zag ik er iets als een berg, en daarachter een kuil, waarin met grote houtblokken en spaanders een vuur onderhouden werd. Alle vlammen waren dof en somberrood en Fascikel 28 3173