van de evangelisten (bedoeld zijn de synoptici, d.i. de eerste drie) bij zijn werk dat van anderen gekend of benuttigd heeft82. Nog werd mij bekend gemaakt dat, indien zij alles geschreven hadden, men hen nog minder geloofd zou hebben, en dat zij, beknoptheidshalve, de talrijke gelijksoortige wonderen door slechts één daarvan hebben laten vertegenwoordigd zijn, want hun evangelie was anders veel te lang geworden. Ook zag ik dat Lukas als bisschop de marteldood ondergaan heeft, ik geloof te Tebez83. Ik zag dat men hem met een koord om het lijf aan een palmboom bond en met spiesen dood wierp. Één daarvan trof hem in de borst en zijn bovenlijf zonk voorover neer. Dan bonden zij hem weer op en plantten nog nieuwe spiesen in zijn lichaam. Onder begunstiging van het nachtelijk duister werd hij heimelijk begraven. 82 Geen evangelist heeft het werk van de andere benuttigd. – Een zeer moeilijk probleem dat niet met zekerheid opgelost kan worden. Vaak is wat geleerden als zekerheid verkondigen, louter vermoeden of veronderstelling. Tot een eenparige overeenkomst onder hen is het nooit gekomen. Wat in het bijzonder de H. Lukas betreft, wij lezen in Pet. Boll., 18 oktober: “Men hoort soms wel zeggen dat Lukas de leemten van Matteüs heeft willen aanvullen, maar dit is volstrekt niet bewezen. Integendeel, het schijnt dat hij zelfs de Evangeliën van zijn 2 voorgangers niet had gelezen.” De moderne kritiek geeft dit niet toe, maar is toch alles behalve zeker: “Het staat vast dat Lukas onafhankelijk is van Matteüs en Markus. Toch schijnt hij hun Evangelie benuttigd, maar niet slaafs nagevolgd te hebben”. Dus absolute onzekerheid. 83 Marteldood te Tebez. – De plaats en het land van Lukas’ marteldood zijn niet met zekerheid bekend. De oude getuigenissen zijn in tegenspraak met elkaar en dus onbetrouwbaar. Wat K.E. zegt: ‘ik geloof te Tebez in Egypte’ is ook maar een gissing. In fasc. 11, eind nr. 327, laat zij hem de marteldood sterven in het land Bitinië. Dit zijn juist de 2 plaatsen die als het toneel van zijn marteldood opgegeven worden. Nutteloos bijgevolg er iets te willen uit afleiden. Fascikel 36 258